Noreg må endre abortlova for å vera i tråd med nye guidelines frå WHO

I mars 2022 kom WHO med nye guidelines for abort. Dei spenner frå tilrådingar knytt til klinisk praksis, organisering av helsetenesta og juridisk rammeverk for å gi god, trygg og pasientretta behandling.

Fleire av desse tilrådingane er det vanskeleg å få til innafor den abortlova vi har i Noreg i dag. 

Abortlova seier mellom anna at abort skal skje på sjukehus eller der statsforvaltaren gir godkjenning til at den kan skje. For å kunne tilby heimeabort har ein tolka lovverket slik at dersom ein tar mifepristone på sjukehus så er aborten skjedd på sjukehus, og ein kan reise heim og fullføre behandlinga der. NGF tok initiativet til eit prøveprosjekt med abortbehandling hjå avtalespesialistar. Det var utført i 2015-2017. Dei av oss som var involvert i det, veit at det var ein veldig byråkratisk og vanskeleg prosess å få det til. Kvar einskild lege måtte få godkjenning frå sin lokale fylkeslege. I tillegg måtte ein omgå restriksjonen om at medikamentet mifepristone berre kan utleverast til avdelingar som utfører abort. For å kunne flytte abort ut til primærhelsetenesta, som er det WHO tilrår, så er det difor nødvendig å endre lova samt restriksjonane knytt til medikamentet. 

WHO tilrår også at abort vert tilgjengeleg som telemedisin. Altså at ein har ein konsultasjon via nett, video eller telefon og får tilsendt medikamenta i posten. Dette er ei grundig dokumentert behandling gjennom multiple studiar. Dei konkluderer at kvinner stort sett har god kunnskap om kor langt dei har kome i svangerskapet, og at det er ei trygg og akseptabel behandling. Gode anamnesar kan skilje ut kven som treng å koma til undersøking. 

Under Covid var dette den vanlegaste behandlinga i England, og det har redusert talet på kvinner som treng og ynskjer å koma til klinikkane. 

Den norske lova seier også at abort skal utførast av lege. På fleire avdelingar rundt i landet har vi derimot flytta behandlinga til sjukepleiarar eller jordmødrer. Det er i tråd med WHO sine råd i forhold til oppgavegliding. For å vera i tråd med gjeldande lov står medisinsk ansvarleg lege som ansvarleg for behandlinga. WHO opnar opp for å inkludere kvinna sjølv, farmasøytar, hjelpepleiarar, sjukepleiarar og jordmødrer som ansvarlege behandlarar for abort i fyrste trimester, og at sjukepleiarar og jordmødrer i tillegg til legar kan utføre seinabortar. Å utvide høvet til å utføre abort til jordmødrer og helsesjukepleiarar samt fastlegar vil gjera behandlinga tilgjengeleg nærare kvinna sjølv, og det vil vera lettare å individualisere behandlinga og oppfølginga. 

Diskusjonen om ny abortlov i Noreg har vore veldig fokusert på om ein skal utvide grensa for sjølvbestemt abort og kor den grensa i såfall skal gå. Ein har tenkt at ei grense fungerer normativt og forhindrar abortar generelt, eller når abort skjer i svangerskapet. Etter grundig gjennomgang av statistikk og forskning har WHO funne at det ikkje er tilfelle. Lovverket påverker ikkje talet på abortar eller når dei vert utført. Restriktive lover kan derimot påføre skam eller gjera at kvinner må reise langt for å ta abort eller tyr til illegale og farlege metodar. Når kvinner reiser til andre land eller oppsøker illegale behandlarar så vil ikkje dei abortane hamna i den offisielle abortstatistikken, men abortane har like fullt skjedd. Restriksjonar knytt til obligatoriske venteperiodar og obligatorisk rådgjeving har vist å berre føre til at aborten vert utført seinare. Det same skjer når kvinner må reise til andre land eller regionar for å ta abort, eller dersom kostnadene ved å ta abort er høge. Ein ser også at tilgang til enklare metodar som medikamentell abort har gjort at avbrota skjer tidlegare i svangerskapet utan å auke talet på abortar. Innføringa av medikamentell abort i Noreg førte til at ein gjekk frå at 40% til over 80% av alle abortar skjer før veke ni. 

Statistikk frå ulike delar av verda viser også at prosentdelen av alle abortar som skjer etter veke 17-18 er ganske lik over heile verda uavhengig av lovverket. Den ligg på ca 1-2,5 %. USA har ein litt høgare andel etter veke 20, men ikkje høgare enn 2,5% etter veke 18. Årsaka til dette er forseinkingar i abortprosessen knytt til økonomi, seine utredningar knytt til misdanningar og lange reisevegar. Dei har også tilreisande frå andre land. Mellom anna hadde ein amerikanar eg møtte på konferanse og som driv ein klinikk som utøver seinabortar, nett hatt eit barn (barneskulealder) frå Skandinavia på klinikken. Barnet var over 22 veker gravid og hadde difor ikkje fått abort i heimlandet. 

Det er skilnad på å setja grenser for sjølvbestemming, og det å setja absolutte øvre grenser i lova. Norsk lov set ei absolutt grense ved levedyktighet, som berre kan brytast dersom kvinna sitt liv er i fare. Dette er fraråda av WHO. Land som New Zealand, Australia og Argentina har valgt å løyse dette ved å setja grenser ved sjølvbestemming frå 14+6 til 24 veker. Etter det kan ein innvilge abort dersom to legar seier at det er ein så alvorleg situasjon at ein bør innvilge abort. Argentina har spesifisert valdtekt som ein slik alvorleg situasjon. 

Den norske lova er snart 50 år gamal. Både samfunnet og den medisinske teknologien har endra seg drastisk, og vi har ei lang erfaring og kunnskap om abort sidan då. Ei ny abortlov må ikkje berre tilpassast dagens samfunn, men også romme vidare medisinsk og samfunnsmessig utvikling.